به نقل از «همشهری آنلاین»

آمادئوس/ میلوش فورمن| حسادت به «ساز خدا»

تاریخ انتشار: ۵ فروردین ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۳۹۰۴۰۷

شهرام فرهنگی: ... چنان‌که چشم خدا قابیل را در صحرا تعقیب می‌کرد؛ «جان لوکاره» تاوان حسادت را با این تشبیه در رمان «جاسوسی که از سردسیر آمد» نشان می‌دهد. البته پیدا کردن ردی از حسادت در دنیای ادبیات اصلاً کار دشواری نیست؛ این حس تقریباً همه‌جا حضور دارد و دلیل اصلی یا دست‌کم یکی از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری قتل، خیانت یا هر گناه کبیره است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این‌طور به‌ نظر می‌رسد که هیچ راهی برای گریز از حسادت وجود ندارد؛ این حس قوی به‌عنوان بخشی از ذات انسان به وجودش چسبیده است. مثل این است که به پرنده بگویی نخوان یا به گرگ بگویی گاز نگیر. مگر دست خودشان است؟

+++

ما حسود به دنیا می‌آییم. فلسفه، روان‌شناسی و علم از قرن‌ها پیش این واقعیت تلخ را به صورتمان پرتاب کرده‌اند. آزمایش‌های زیادی روی خردسالان انجام شده که نشان می‌دهند ما از کودکی حسادت را در رقابت با برادر و خواهر یا گروه سنی نزدیک به خود تجربه می‌کنیم و بعدها به درک عمیق‌تری از این حس می‌رسیم. بهتر است درباره این موضوع بحث نکنیم و به‌جایش از آدم‌هایی بترسیم که اصرار دارند حتی ذره‌ای حسادت در ذاتشان وجود ندارد؛ از این آدم‌ها باید ترسید. آن‌ها احتمالاً در زمره‌ حسودهایی قرار دارند که آرتور شوپنهاور در گروه «خطرناک‌ها» قرارشان می‌داد. ازنظر این فیلسوف سرشناس آلمانی، حسادت در طیف‌های مختلفی دسته‌بندی می‌شود. گرچه این حس در همه آدم‌ها وجود دارد ولی مثل هر تمایل ذاتی دیگری، در بعضی‌ها قوی و در بعضی دیگر ضعیف است. از میان انواع حسادت هم آن حسادتی از همه خطرناک‌تر است که معطوف به استعدادی ذاتی در فردی دیگر شود. آرتور شوپنهاور این جنس حسادت را عامل اصلی وقوع فجایع انسانی می‌داند. ازنظر او کسی که دچار چنین حسادتی نسبت به فردی دیگر است، هیچ امیدی به التیام حسادت‌هایش ندارد. او کینه‌ای عمیق به دل می‌گیرد، چون اگر به ثروت، جایگاه اجتماعی یا شغل کسی حسادت می‌کرد، دست‌کم هنوز این امید را داشت که روزی با تلاش یا حتی از روی بخت به همان امکانات برسد، ولی دستیابی به استعداد ذاتی یک شخص هرگز هرگز هرگز شدنی نیست، حتی اگر از حسادت خفه شویم!

+++

ولفگانگ آمادئوس موتسارت یک نابغه بود. درباره او نوشته‌اند که در چهارسالگی می‌توانست تشخیص دهد کجای موسیقی نوازندگان فالش است. در پنج‌سالگی به‌طور حیرت‌انگیزی کلاویه می‌نواخت، در شش‌سالگی آهنگسازی را آغاز کرد... بااین‌همه موتسارت یکی از آن مخلوقات خدا بود که همیشه کودک باقی می‌مانند. از آن‌هایی که در دنیایی دیگر سیر می‌کنند و درکی از واقعیت‌های زندگی ندارند. پدرش در دربارهای بزرگ اروپا رفت‌وآمد داشت و از همین مسیر بود که پای پسر نابغه اما شوخ و شنگش هم به دربار باز شد. فیلم «آمادئوس» قطعه‌ای از زندگی موتسارت را روایت می‌کند که او به‌واسطه نبوغ خیره‌کننده‌اش در آفریدن موسیقی، به دربار یوزف دوم، امپراتور اتریش راه پیدا می‌کند. این‌جا او- بی آن‌که حتی خودش بداند- پای روی دم یکی از بزرگ‌ترین موزیسین‌های آن زمانِ اروپا می‌گذارد؛ آنتونیو سالی‌یری که در دربار امپراتور اتریش پادشاهی می‌کرد. سالی‌یری از این نابغه وقیح بیزار بود. او لحظه‌به‌لحظه برای شاه یوزف عزیزتر می‌شد و سالی‌یری از حسادت به خود می‌پیچید. نخستین برخورد او با موتسارت به‌طور اتفاقی در سالن غذاخوری کاخ سلطنتی اتفاق می‌افتد. سالی‌یری شنیده بود که این نابغه موسیقی در مهمانی آن شب شرکت می‌کند. او برای دیدنش به اتاق‌های مختلف کاخ می‌رود و موتسارت را پیدا نمی‌کند. درنهایت وقتی در سالن خالی غذاخوری را باز می‌کند، مرد جوانی را می‌بیند که درنهایت وقاحت، وسط مهمانی دربار، مشغول کارهای سانسوری است. در همین لحظه قطعه‌ای از موتسارت در کاخ پخش می‌شود و از آهنگساز این قطعه دعوت می‌کنند که روی صحنه بیاید. جوانِ وقیح از مقابل نگاه بهت‌زده‌ سالی‌یری می‌گذرد که از سالن غذاخوری خودش را به محل برپایی مهمانی برساند. او با این وضع و حال، این رفتار جلف و وقیحانه، برای امپراتور اتریش عزیزترین است؛ چون موسیقی موتسارت بی‌نظیر است و همه را مجذوب می‌کند. چه حسادت برانگیز! سالی‌یری از حسادت به مرز جنون می‌رسد. او که از کودکی یک کاتولیک متعصب بوده حتی خدا را متهم به بی‌عدالتی می‌کند؛ زیرا معتقد است که خداوند موتسارت را- که فردی خودپسند و هرزه است- به‌عنوان «ساز خود» برگزیده است.

او همه کار می‌کند که موتسارت را از سر راه بردارد و گرچه خودش بهتر از هرکسی در این دنیا می‌داند در حال نابودکردن یک نابغه است، بازهم نفرتی که در وجودش می‌جوشد، او به جلوتر رفتن هل می‌دهد. تا آخر داستان، روز مرگ آمادئوس؛ نابغه‌ای که در زمانه خودش هرگز به شهرت جهانی نرسید.

+++

درباره حسادت آنتونیو سالی‌یری به موتسارت شاید اغراق‌شده باشد. دست‌کم گروهی هستند که می‌گویند هیچ سندی در تاریخ برای اثبات این حسادت وجود ندارد. به‌هرحال سالی‌یری واقعاً موزیسین بزرگی بوده و هنوز هم ساخته‌های او در دانشگاه‌های معتبر جهان تدریس می‌شوند. به نظر می‌رسد این تصور از زمانی شکل گرفت که پس از مرگ موتسارت شایعه شد سالی‌یری به نبوغ موتسارت حسادت می‌کرده و با مسموم کردن این آهنگساز نابغه باعث مرگ او شده. این شایعه وقتی رنگ‌وبوی جدی به خود گرفت که پوشکین- شاعر بزرگ روس- درست شش سال پس از مرگ سالی‌یری، نمایشنامه‌ای با عنوان «سالی‌یری و موتسارت» نوشت. هدف او از نوشتن این نمایشنامه نشان‌دادن بلایی بود که حسادت بر سر آدم‌ها می‌آورد. ریمسکی کورساکوف، آهنگساز روسی از این نمایشنامه اپرایی پرمخاطب می‌سازد که دیگر تردیدی در حسادت ویرانگر سالی‌یری به موتسارت باقی نمی‌گذارد. فیلم «آمادئوس» (ساخته میلوش فورمن- 1984) درواقع اقتباس از نمایشنامه‌ای است که پیتر شفر سال1979 با همین عنوان نوشت. فارغ از این‌که سالی‌یری واقعاً از موتسارت متنفر بود یا در مرگ او اندوهگین شد، فیلم «آمادئوس» تصویری تکان‌دهنده از حسادت را پیش نگاه بیننده می‌گذارد. اف. موری آبراهام در نقش آنتونیو سالی‌یری، حسادت را طوری بازی می‌کند که از او متنفر می‌شوید! گرچه حسادت از آن احساساتی است که خودش تاوان خودش است. حتی اگر موفق به نابودی رقیب شویم، در انتها ممکن است مثل سالی‌یری در آسایشگاه روانی آهنگ‌هایی را که ساخته‌ایم سوت بزنیم و هیچ‌کس حتی نگاهمان هم نکند، مگر این‌که یکی از آهنگ‌های موتسارت را سوت بزنیم! «آمادئوس» تصویری هولناک از حسادت است که هر دو سمت داستان را سخت می‌سوزاند.

کد خبر 749689 منبع: همشهری آنلاین

منبع: همشهری آنلاین

کلیدواژه: آدم ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۳۹۰۴۰۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رادیو فرهنگ در سالی که گذشت/ از توجه به فرهنگ اقوام تا برنامه‌های جدید 

 

سید مرتضی کاظمی دینان مدیر شبکه رادیویی فرهنگ در خصوص عملکرد یکساله این رادیو گقت: همه تلاش ما در این شبکه خدمت به مردم و توجه به پیگیری دغدغه‌های آنها و فرهنگ سازی و احیای آداب و رسوم نیکو بوده است تا همچنان رادیو فرهنگ در سپهر رسانه بدرخشد.

وی ادامه داد: نگاهی به کارنامه این شبکه در یک سال گذشته نشان می‌دهد که سال ۱۴۰۲ رادیو فرهنگ دستی پر از برنامه و محتوا برای شنوندگان داشته و با تولید و پخش برنامه‌های متنوع، برپایی پویش‌ها و همراهی و همکاری با سازمان‌های فرهنگی و هنری، جشنواره‌ها و رویداد‌های ادبی، فرهنگی، هنری و اجتماعی و ... تلاش کرده بهترین اوقات را برای شنوندگان رقم بزند.

کاظمی دینان با اشاره به اینکه شبکه رادیویی فرهنگ در سال گذشته، با محور قرار دادن سرفصل‌های سند تحول رسانه ملی، تلاش کرد تا هر چه بیشتر به سمت هویت محوری و عدالت گستری گام بردارد گفت: در این زمینه، با توجه به ماهیت تخصصی شبکه، بخش‌های مختلف فرهنگ و هنر ایرانی اسلامی، مورد توجه برنامه سازان شبکه قرار گرفت و سعی شد تا دستاورد‌ها و پیشرفت‌های ارزشمند نظام مقدس جمهوری اسلامی در عرصه‌های فرهنگی و هنری هر چه بیشتر به اطلاع شنوندگان برسد.

وی افزود: در عین حال، از توجه به نقاط دور دست و پیرامون از جمله روستا‌ها و شهرستان‌ها نیز غفلت نکردیم و در سالی که گذشت تلاش کردیم که به مناطق (شهرستان‌ها و روستاهایی) که کمتر مرکز توجه هستند پرداخته و ضمن معرفی در انتقال دغدغه و درخواست‌های مردم به مسئولین پل ارتباطی مناسبی باشیم و در این مسیر با مراکز استان‌ها ارتباطمان را حفظ کنیم، همچنین مفاخر و فرهیختگان آن نقاط معرفی شده و صدای آنها از شبکه فرهنگ شنیده شد.

مدیر رادیو فرهنگ درباره برنامه‌های جدید و تنوع در رنگ آمیزی جدول پخش این رادیو گفت: ۱۸ عنوان برنامه جدید در سال ۱۴۰۲ به جدول پخش شبکه رادیویی فرهنگ اضافه شد که پیگیری دغدغه‌های فرهنگی -اجتماعی مردم، طرح جوانی جمعیت، توجه به ظرفیت‌های گردشگری ایران عزیز، معرفی انواع موسیقی اقوام و بزرگداشت مفاخر علمی، هنری و فرهنگی، مستند‌های پرتره، گزارشی و روایت محور با موضوع معرفی بزرگان، فرهنگ ایثار و شهادت، معرفی الگو‌های مناسب فرهنگی اعتقادی معاصر، معرفی روستا‌ها و آبادی‌ها و توجه به اهمیت پایگاه اعتقادی سیاسی اجتماعی مهمی، چون مسجد، همچنین اهمیت کتاب و کتابخوانی، توجه به معماری ایرانی اسلامی و ترویج فرهنگ ساده زیستی از مهمترین محور‌های موضوعی این برنامه‌ها بود که در قالب جنگ، مجله، مسابقه و برنامه گفتگو محور تولید شدند.

وی ادامه داد: رادیو فرهنگ در سالی که گذشت با نهاد‌ها و دستگاه‌های اجرایی فرهنگی کشور نشست‌ها و جلسات هم اندیشی متعددی داشت که منجر به تولید و پخش برنامه‌های متنوع فرهنگی از از این شبکه رادیویی شد. همچنین با توجه به ماموریت رادیو فرهنگ در ترویج زبان معیار و  پاسداشت زبان و ادبیات پارسی برنامه‌های متنوعی را در این زمینه روانه آنتن شد که بصورت ویژه می‌توان به تولید فصل دوم مسابقه «حریر سخن» و برنامه فرهنگستان اشاره کرد. 

کاظمی دینان در بحث ساختار‌های برنامه سازی نیز توضیح داد: رادیو فرهنگ توجه ویژه‌ای به ساختار‌های نوین، کوتاه و جذاب از جمله UGC، PSA و ... داشته همچنین توجه به امتداد پیام در فضای مجازی و گسترش دایره مخاطبان در آن حوزه نیز مورد توجه جدی بوده است که با ساز و کار‌های خلاقانه و جذاب، تحول جدی در این عرصه رخ داد بعنوان مثال مخاطبان شبکه در پیام رسان «بله» به حدود ۴ برابر افزایش یافت.

 وی درباره بازشناسی و معرفی متون و داستان‌های کهن ایرانی به دو برنامه کلیلک و دمنک و برنامه قصه‌های سرزمین مادری اشاره کرد و گفت: این برنامه‌ها با هدف قصه گویی و آشنایی مخاطب با قصه‌های کهن ایرانی تولید شد.

مدیر رادیو فرهنگ افزود:به مسائل کلان حوزه فرهنگی، مصوبات شورای انقلاب فرهنگی و مطالبه گری در این حوزه، در برنامه زنده «رهنمون» توجه شد و تولید و پخش برنامه «پیشران» با موضوع شعار سال و با محوریت تبیین شاخص‌های فرهنگی شعار سال، معرفی تولیدکنندگان کالا‌های فرهنگی و هنری، آموزش فروش و محصولات فرهنگی و هنری پرداختیم، همچنین بزرگداشت و تجلیل از نخبگان و اساتید فرهنگی به عنوان الگو‌هایی برای نسل جدید در رادیو فرهنگ در برنامه هایی، چون «مستند فرهنگ»، «چراغداران» و بخش «یاد‌ها و نام ها» در برنامه «هفت اقلیم» و» روز شمار» در برنامه‌های «کتاب فرهنگ» و «ققنوس» همچنین «قاب صدا» در برنامه «صبح به وقت فرهنگ» مورد توجه قرار گرفت. 

وی در ادامه عنوان کرد: حمایت از کودکان مظلوم غزه و فلسطین و توجه به تحولات منطقه‌ای دربرنامه‌های «از بچه‌های ایران به بچه‌های غزه» و «صبح به وقت فرهنگ» همچنین پرداختن به مناسبت‌های ملی- مذهبی از جمله اعیاد، بزرگداشت‌های ادبی، انتخابات، جشنواره‌های فرهنگی و هنری، مناسبات ملی و... نیز در ویژه برنامه‌های مختلف را از جمله اقدامات این رادیو برشمرد.

کاظمی دینان در پایان به چشم اندازی که برای سال جدید در نظر گرفته شده اشاره کرد و گفت: سال ۱۴۰۳ برای تحقق هرچه بیشتر سند تحول سازمان گام برداشته و با برنامه‌های مختلف و محوریت ایران بزرگ فرهنگی برنامه‌های جدیدی، چون دردانه و ایستگاه ۱۰۶ روانه آنتن شده و به تدریج برنامه‌های دیگری به جدول پخش اضافه می‌شود که به وجوه مختلف فرهنگ و هنر می‌پردازد.

باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری رادیو تلویزیون